Χωράει η ηθική σε ένα ποτήρι κρασιού;

Η ηθική και οι αξίες με τις οποίες ο καθένας από μας επιλέγει να πορεύεται στη ζωή του είναι αυτά που τον καθορίζουν ως άνθρωπο και ως επαγγελματία. Συνήθως δεν υπάρχει η επιλογή να αφήσεις την όποια ηθική σου στο σπίτι, καθώς κατηφορίζεις στο αμπέλι ή το οινοποιείο. Ή μήπως υπάρχει; Και, τελικά, εσένα σε νοιάζει τι άνθρωπος είναι αυτός που κρύβεται πίσω από μια φιάλη κρασί; Αν για παράδειγμα μια εκπρόσωπος του κινήματος των φυσικών κρασιών έμπλεκε σε ένα σκάνδαλο εκμετάλλευσης ανθρώπων θα συνέχιζες να πίνεις τα κρασιά της; Πόσο θα επηρέαζε τις επιλογές σου ως καταναλωτή;

Οι ελάχιστες παρεμβάσεις, τόσο στο αμπέλι όσο και στο οινοποιείο, αποτελούν τη βάση της ιδέας των φυσικών κρασιών και αποτελούν τον απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον και στο οικοσύστημα του αμπελιού. Η ηθική σε σχέση με το περιβάλλον. Κανείς όμως δε μιλάει για τους εργάτες που δουλεύουν στα αμπέλια… Υπάρχει σεβασμός κι εκεί άραγε; Κάπως έτσι πρέπει να σκέφτεται ο κόσμος του κρασιού μετά το σκάνδαλο που ξέσπασε στην Πούλια (Puglia) και συγκεκριμένα στην οικογένεια Πασαλάκουα (Passalacqua).

Ηθική στο κρασί και το σκάνδαλο Πασαλάκουα

H Βαλεντίνα Πασαλάκουα είναι μια οινοποιός που κάνει αποκλειστικά φυσικά κρασιά ή, για να το θέσω πιο ορθά, κρασιά ελάχιστων παρεμβάσεων. Η φιλοσοφία της συνοψίζεται στα εξής: οφείλουμε να ζούμε σε αρμονία και ειρήνη με το περιβάλλον και να απολαμβάνουμε ότι αυτό μπορεί να προσφέρει (αν διαβάσεις παρακάτω θα καταλάβεις πόσο ειρωνικό ακούγεται). Ενώ δεν ήταν ιδιαιτέρως γνωστή στο ευρύ κοινό, τα τελευταία χρόνια είδε την καριέρα της να εκτοξεύεται (κάποιοι λένε από το πουθενά). Το μπουτίκ οινοποιείο της στην Πούλια έπεσε στο ραντάρ δυο πολύ σημαντικών αμερικάνικων εταιριών, που ασχολούνται με την εισαγωγή και τη διανομή φυσικών κρασιών (Zev Rovine Selections και Jenny & François Selections). Επίσης τα κρασιά της διανέμονταν σε 44 πολιτείες από το κλαμπ φυσικών κρασιών Dry Farm Wines, το οποίο υπόσχεται κρασιά που σου «ψιθυρίζουν» τον τέλειο σχεδιασμό της φύσης.

Αυτά μέχρι τον Ιούλιο που οι Carabinieri συνέλαβαν τον πατέρα της, Σετίμιο Πασαλάκουα (Settimio Passalacqua), στο σπίτι του, με την κατηγορία συστηματικής και παράνομης εκμετάλλευσης μεταναστών που εργάζονταν γι’ αυτόν (ΩΠΑ). Συγκεκριμένα, ο κύριος Πασαλάκουα κατηγορείται πως συνεργαζόταν με το Caporalato, μια μορφή σύγχρονης «δουλείας» όπου οι μετανάστες δουλεύουν για ψίχουλα (τύπου 3 ευρώ την ώρα), υπό άθλιες συνθήκες και ζουν σε παράγκες. Φυσικά το Caporalato σχετίζεται και με το οργανωμένο έγκλημα μιας και βάζει το χεράκι του στη διαδικασία της…πρόσληψης τους! To Caporalato πρακτικά μαζεύει μετανάστες, που είτε έχουν έρθει παράνομα στη χώρα είτε δεν έχουν τα απαραίτητα χαρτιά και τους βάζει να εργάζονται επτά ημέρες την εβδομάδα, σε εξαντλητικές και συχνά επικίνδυνες συνθήκες. Από το 2015 που πέθανε ένας εργάτης σε εργατικό δυστύχημα, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, η Ιταλική κυβέρνηση έχει εφαρμόσει πιο αυστηρούς νόμους για την προστασία των εργατών.

Σα να μην έφταναν όλα τα παραπάνω ο Πασαλάκουα κατηγορείται και για οικονομική απάτη. Σε διάφορες εταιρίες του χρησιμοποιήθηκαν πλασματικές συμβάσεις εργασίας ώστε να διεκδικήσουν κρατική αρωγή, η οποία ανήλθε σε περίπου 650.000 ευρώ, κατά τη διάρκεια μόνο του πρώτου εξαμήνου του 2019.

Μια πολύ ενδιαφέρουσα πτυχή της υπόθεσης αποκαλύφθηκε από το περιοδικό Glou Glou. H κύρια εταιρεία που βρίσκεται στο επίκεντρο των κατηγοριών, η Tenute Passalacqua srl, ενώ είχε bio πιστοποίηση, αντιμετώπιζε προβλήματα λόγω μη τήρησης των βιολογικών προτύπων, σύμφωνα με τον FederBio (ιταλική ομοσπονδία βιολογικών και βιοδυναμικών αγροτών). Η Βαλεντίνα έχει επανειλημμένα ισχυριστεί ότι δεν γνώριζε τις πρακτικές του πατέρα της. Από την άλλη μεριά, η σοκαριστική λεπτομέρεια είναι πως η Tenute Passalacqua srl Società Agricola, σχετίζεται άμεσα με την Βαλεντίνα, αφού, όπως φαίνεται από ένα απόσπασμα των ιταλικών εμπορικών επιμελητηρίων, διατηρεί μερίδιο 25% στην εταιρεία.

Η είδηση έπεσε σα βόμβα και φυσικά γέννησε πολλά ερωτηματικά. Εφαρμόζει και η Βαλεντίνα τέτοιου είδους πρακτικές στο οινοποιείο της; Κι αν όχι, πως γίνεται να μη γνώριζε τι κάνει ο πατέρας της; Φυσικά εκείνη πήρε θέση λέγοντας πως δεν έχει καμία σχέση με όλα αυτά και πως αν όντως ισχύουν οι κατηγορίες, ο πατέρας της θα πρέπει να πληρώσει. Επίσης συμπλήρωσε πως το οινοποιείο διοικείται αποκλειστικά από εκείνη και πως σέβεται και προστατεύει όλους τους ανθρώπους που εργάζονται για εκείνη. Ενώ μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν κατηγορίες σε βάρος της, τα ερωτήματα που προέκυψαν ήταν αρκετά για να σπάσουν τα συμβόλαια της και με τις τρεις εταιρίες που συνεργαζόταν στην Αμερική. Μετά από αυτό η Βαλεντίνα τήρησε σιγή ιχθύος και εξαφανίστηκε από τα μέσα. Τον Αύγουστο προχώρησε στην πρόσληψη μιας εταιρίας που διαχειρίζεται κρίσεις δημοσίων σχέσεων για να τη βοηθήσει να χτίσει πάλι από την αρχή το όνομα της, στα μάτια του οινικού κόσμου.

Έστω πως δεν η ίδια δεν έχει καμία σχέση με εκμετάλλευση ανθρώπων, έστω πως μπορεί να μη γνώριζε ακριβώς τι συνέβαινε, παρόλα αυτά, έστησε το οινοποιείο και την καριέρα της από χρήματα του πατέρα της (το ότι είναι μέτοχος στην βασική εταιρία λέει πολλά). Αυτά τα χρήματα δε γίνεται να μην είχε αναρωτηθεί ποτέ πως έγιναν, με τι κόπο ή τι κόστος, ηθικό κυρίως. Να ήταν τόσο αθώα; Αδυνατώ να πιστέψω πως ενώ παρακολουθούσε τα meetings της εταιρίας μαζί με τον πατέρα της, δεν είχε αντιληφθεί τι συνέβαινε.

Αντικατοπτρίζεται η ηθική των παραγωγών στο ποτήρι μας;

Και εδώ αναρωτιέμαι εγώ το εξής: Μπορείς να πιείς το κρασί το κρασί κάποιου που με του οποίου τις αξίες δε συμφωνείς, που ξέρεις πως είναι κακός εργοδότης, με του οποίου τις πρακτικές ή ακόμη και τις ιδεολογίες δε συμφωνείς; Μπορείς να παρακάμψεις την ηθική ενός οινοποιού; Πολλοί θα απαντήσουν καταφατικά γιατί «το κρασί μπορεί να είναι καλό και το ξεχωρίζω από τον άνθρωπο που το κάνει». Όπως λένε, ας πούμε, και για την τέχνη. Ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι ο Σαλβαντόρ Νταλί, ο οποίος, παρόλο που ήταν τρισμέγιστος καλλιτέχνης, είχε στενή προσωπική σχέση με τον Χίτλερ. Αυτό δε αφαιρεί πόντους σαφώς από το καλλιτεχνικό μεγαλείο του αλλά με κάνει να κοιτάζω με άλλα μάτια τα έργα του.

Η τέχνη όπως και το κρασί είναι βαθιά συναισθηματικά δημιουργήματα. Το κρασί, είναι μια μορφή τέχνης, που δεν κουβαλάει μόνο τον οινοποιό μέσα του, αλλά και όσους ασχολήθηκαν μαζί του από την αρχή μέχρι το τέλος. Το κρασί είναι ο κόπος και το μεράκι πολλών ανθρώπων, που διηγείται, με τον τρόπο του, την ιστορία τη δική τους αλλά και του τόπου. Βλέποντας τον κόσμο του κρασιού από τα παρασκήνια και γνωρίζοντας όλο και περισσότερους οινοποιούς, έχω καταλήξει πως τα ωραία κρασιά τα κάνουν ωραίοι άνθρωποι. Και σε αυτό δε χωράνε ούτε γκρίζες ζώνες ούτε ερωτηματικά!