Ottakringer Brauerei: η ιστορική ανεξάρτητη ζυθοποιία της Βιέννης

Όταν ακούμε για Αυστρία, σκεφτόμαστε κυρίως τις Άλπεις (σκι, φύση), την πλούσια κλασική μουσική (Μότσαρτ, Βιέννη), την ιστορία (αυτοκρατορία, παλάτια), τα γραφικά ποτάμια (Δούναβης, Wachau) και τις όμορφες πόλεις όπως η Βιέννη, το Σάλτσμπουργκ και το Ίνσμπρουκ· ένας προορισμός που συνδυάζει πολιτισμό, ιστορία και εκπληκτική φύση. Εμένα πάλι όμως το μυαλό μου πάει σε ζυθοποιητικές ιστορίες. Μια από αυτές θα σας μεταφέρω στο παρακάτω άρθρο. Ο δρόμος μου με έβγαλε στην Αυστρία και δεν θα μπορούσα να μην επισκεφθώ το ιστορικό Ottakringer Brauerei, το τελευταίο μεγάλο ανεξάρτητο ζυθοποιείο που έχει απομείνει στη Βιέννη της Αυστρίας και βρίσκεται στο Ότακρινγκ. Ένα ζυθοποιείο με ιστορία από το 1837.

Το Ότακρινγκ είναι το 16ο δημοτικό διαμέρισμα της πόλης της Βιέννης στην Αυστρία και βρίσκεται δυτικά των κεντρικών περιοχών, βόρεια του Πένζινγκ και νότια του Χέρναλς. Σχηματίστηκε από τα ανεξάρτητα χωριά Ότακρινγκ και Νόιλερχενφελντ το 1892, ενώ πλέον είναι μια πυκνοκατοικημένη αστική περιοχή.

Στο παρελθόν δεν αποτελούσε μέρος της πόλης της Βιέννης, έτσι δεν υπήρχε φορολογία στην πώληση αλκοόλ και φαγητού, ούτε ιδιαίτερος έλεγχος. Αυτό έκανε το Ότακρινγκ έναν ιδανικό προορισμό για τους πολίτες της Βιέννης που αναζητούσε πιο οικονομικές λύσεις. Σχεδόν κάθε σπίτι ήταν άτυπα και ένα πανδοχείο όπου μπορούσε κανείς να φάει και να πιεί σε προσιτές τιμές.

Και μην ξεχνάμε πως οι Αυστριακοί είναι δυνατοί πότες. Κρατάνε σταθερά την δεύτερη θέση σε κατά κεφαλήν κατανάλωση ζύθου στον κόσμο, μετά τους πάντα πρωτοπόρους Τσέχους.

Αυτή την ευκαιρία άρπαξε στις 18 Σεπτεμβρίου 1837, στον λεγόμενο «Αιώνα της Ζυθοποιίας», ο μυλωνάς Χάινριχ Πλανκ από το Ράνερσντορφ και αγόρασε το μοναστήρι του Κλόστερνοουμπουργκ για να ιδρύσει ένα ζυθοποιείο. Σε ένα οικόπεδο 8.000 τ.μ., κατασκεύασε αίθουσα χορού, ξενοδοχείο, βοηθητικούς χώρους και φυσικά το ζυθοποιείο και τον κήπο του, το φημισμένο biergarten που όλοι οι επισκέπτες απολάμβαναν το ζύθο τους.

Το σχέδιο μεγαλόπνοο και ελπιδοφόρο, όμως χωρίς να διαθέτει εμπειρία στη τέχνη της ζυθοποίησης, ο Χάινριχ Πλανκ απέκτησε χρέη 30.000 φιορίνια κι έτσι πούλησε το ζυθοποιείο στους εβραϊκής καταγωγής κ.κ. Ίγκναζ και Γιάκομπ Κούφνερ, από το Μπρέτσλαβ. Μετά την εξαγορά το 1850, οι Εβραίοι ξάδερφοι αναδιοργάνωσαν το ζυθοποιείο στο Ότακρινγκ σε μια υγιή επιχείρηση και κατάφεραν να αυξήσουν δραστικά τον όγκο παραγωγής. Έγιναν επίσης γνωστοί ως μια κοινωνικά ενεργή επιχειρηματική οικογένεια της Βιέννης και έμειναν στην ιστορία και ως «φιλάνθρωποι».

Μια από τις ενέργειες που ξεχώρισε τον Ίγκναζ Κούφνερ, ήταν η ίδρυση μιας εταιρικής κουζίνας με εστιατόριο για τους εργαζόμενους της ζυθοποιίας. Ο Ίγκναζ Κούφνερ βελτίωσε τις συνθήκες εργασίας και μαζί με μια πληθώρα άλλων κοινωνικών υπηρεσιών που κάθε άλλο παρά συνηθισμένες ήταν στα τέλη του 19ου αιώνα ξεχώρισε στον επιχειρηματικό κόσμο της Αυστρίας.

Στις 6 Μαΐου 1878, ο Κάιζερ Φραγκίσκος Ιωσήφ Α΄ απένειμε στον Ίγκναζ Κούφνερ τίτλο ευγενείας, όπως και κληρονομικό τίτλο για τις εξαιρετικές υπηρεσίες του στο Ότακρινγκ.

Πέθανε στις 23 Μαρτίου 1882 στο Ότακρινγκ και ο γιος του, Μόριτζ Κούφνερ, κληρονόμησε την ιδιοκτησία συνεχίζοντας την επιτυχημένη ιστορία του ζυθοποιείου. Δεν ήταν μόνο ένας άξιος διάδοχος ως ζυθοποιός, αλλά ενδιαφερόταν επίσης και για τη φιλοσοφία, την εθνική οικονομία και τη γαλλική, καθώς και την αγγλική λογοτεχνία. Ένας έμπειρος ορειβάτης και ερασιτέχνης αστρονόμος που έγινε ιδιαίτερα γνωστός και λόγω της ίδρυσης του δικού του αστεροσκοπείου στις ανατολικές πλαγιές του Γκαλίτζινμπεργκ το 1886, το οποίο είναι σήμερα γνωστό ως Αστεροσκοπείο Kuffner.

Το 1892 Το Ότακρινγκ γίνεται η 16η περιφέρεια της πόλης της Βιέννης και ο Μόριτζ μετατρέπει το ζυθοποιείο στην εταιρεία ‘’Ignaz Kuffner & Jacob Kuffner Corporation for Brewing, Spirits and Compressed Yeast Production Ottakring-Döbling’’ στις 22 Μαΐου 1905. Με αυτόν τον τρόπο, επέκτεινε την εταιρεία και δημιούργησε μια βιομηχανική αυτοκρατορία με συνολικό μετοχικό κεφάλαιο περίπου 10 εκατομμυρίων κορωνών. Παρά τις εξελίξεις αυτές, το ζυθοποιείο παρέμεινε μια οικογενειακή επιχείρηση.

Λίγα χρόνια αργότερα ολοκληρώθηκε και ο Πύργος Κιλν, ορόσημο πλέον της Ζυθοποιίας Ότακρινγκερ, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε ως αποξηραντήρας σιτηρών και πλέον λειτουργεί ως αίθουσα κοινωνικών εκδηλώσεων.

Κι ενώ όλα πηγαίναν καλά για τον Μόριτζ, η κατάρρευση της Αυστροουγγρικής μοναρχίας του Δούναβη και η εγκαθίδρυση της πρώτης δημοκρατίας το 1918 οδήγησαν σε αστάθεια την αυστριακή οικονομία. Οι αγορές πωλήσεων μιας μεγάλης αυτοκρατορίας αποδεκατίστηκαν στο μέγεθος μιας πολύ μικρότερης Αυστρίας, με 6,4 εκατομμύρια πολίτες. Προκειμένου να ρυθμιστεί ο κλάδος της ζυθοποιίας, η αυστριακή αγορά ζύθου παρακολουθούνταν από ενώσεις προστασίας.

Η αυστριακή βιομηχανία ζύθου ένιωσε πλήρως τις επιπτώσεις της παγκόσμιας ύφεσης στις αρχές της δεκαετίας του 1930, η οποία πυροδοτήθηκε από την κατάρρευση των χρηματοπιστωτικών αγορών των ΗΠΑ το 1929. Σημειώθηκε αύξηση της ανεργίας, συνοδευόμενη από μείωση της αγοραστικής δύναμης. Αυτή η εξέλιξη είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση των πωλήσεων κατά περίπου 60%, ειδικά στην Ottakringer Brauerei.

Ο Μόριτζ Κούφνερ είχε ήδη εξετάσει το ενδεχόμενο πώλησης της ζυθοποιίας το 1933, ιδίως ενόψει των ανησυχητικών εξελίξεων στη γειτονική ναζιστική Γερμανία. Οι ανησυχίες του αντικατοπτρίζονταν στο γεγονός ότι τμήματα της ζυθοποιίας, όπως τα παράθυρα και η πόρτα εισόδου, ήταν διπλά ενισχυμένα για να παρέχουν προστασία από τις εξάπλωση των αντισημιτικών επιθέσεων.

Μετά την προσάρτηση της Αυστρίας στο Γερμανικό Ράιχ τον Μάρτιο του 1938, η εβραϊκή οικογένεια Κούφνερ ήρθε αντιμέτωπη με την υποχρέωση να πουλήσει το ζυθοποιείο το συντομότερο δυνατό, προτού περαιτέρω «νόμοι απαλλοτρίωσης και αρειανοποίησης» οδηγήσουν στην απώλεια του ζυθοποιείου χωρίς αποζημίωση. Ως αποτέλεσμα, ο Μόριτζ πούλησε το ζυθοποιείο στον φίλο του Γκούσταβ Χάρμερ, έναν παραγωγό οινοπνευματωδών ποτών από το Στόκεραου. Αρχικά, ο κ. Χάρμερ ενδιαφερόταν μόνο για το εργοστάσιο οινοπνευματωδών ποτών και ζύμης. Ωστόσο, η οικογένεια Κούφνερ αναγκάστηκε να πουλήσει όλα τα μέρη της εταιρείας, συμπεριλαμβανομένου του ζυθοποιείου. Για τον Χάρμερ αυτό σήμαινε ή όλα ή τίποτα. Αποφάσισε να αναλάβει όλα τα μέρη από επιχειρηματική ευθύνη. Οι δύο συμβατικοί εταίροι συμφώνησαν σε τιμή αγοράς 14 εκατομμυρίων σελινιών. Μετά την πώληση, η οικογένεια Κούφνερ κατέφυγε στην Ελβετία, όπου ο Μόριτζ απεβίωσε λίγο αργότερα.

Στις 27 Ιουλίου 1938, το ζυθοποιείο μετονομάστηκε σε ‘’Ottakringer Brewery, Spirits and Compressed Yeast Factory Corporation, Vienna’’.

Μετά το τέλος του πολέμου, το ζυθοποιείο διοικούνταν προσωρινά από τις σοβιετικές δυνάμεις κατοχής, μέχρι η οικογένεια Χάρμερ να αποδείξει ότι το είχε αγοράσει νόμιμα. Ο Ραούλ Κούφνερ άσκησε έφεση στο Τμήμα Αποζημιώσεων, Παραδόσεων και Αποζημιώσεων των ΗΠΑ για πρώτη φορά στις 13 Νοεμβρίου 1945. Ο Ρόμπερτ και ο Γκούσταβ Χάρμερ αναζήτησαν ενεργά επαφή με τον πατριάρχη Στέφαν Κούφνερ στις ΗΠΑ και προσπάθησαν να λάβουν τελική απόφαση πριν από την ψήφιση του νόμου περί αποζημίωσης. Ο ιστορικός Όλιβερ Ράθκολμπ διαπίστωσε, μεταξύ άλλων, τα εξής στην έκθεσή του, «Σύγκριση Αποζημιώσεων – Η Τεκμηρίωση μιας Υπόθεσης», Βιέννη, 2000: Στη συνολική αξιολόγηση, μπορεί να καταγραφεί ότι η οικογένεια Χάρμερ προσπάθησε να ολοκληρώσει την πώληση σωστά υπό τις συνθήκες-πλαίσιο του ναζιστικού καθεστώτος, τόσο το 1938 όσο και μετά το 1945. Ταυτόχρονα, στις 21 Ιουνίου 1945, η εφημερίδα «New Austria» ανέφερε ότι ο ζύθος Ottakring ήταν ξανά διαθέσιμος στο Ότακρινγκ.

Η υπόθεση αποκατάστασης μεταξύ των οικογενειών Χάρμερ και Κούφνερ έληξε με την καταβολή αποζημίωσης περίπου 7,5 εκατομμυρίων σελινιών και 161.000 δολαρίων. Το 2004, η Αυστριακή Επιτροπή Ιστορικών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Αρειανισμός του Ottakringer ήταν μια από τις λίγες περιπτώσεις όπου τα κοινά συμφέροντα των μερών υπερίσχυσαν αυτών του Εθνικοσοσιαλιστικού Κράτους. Η εβραϊκή οικογένεια Κούφνερ και η οικογένεια Χάρμερ κατέληξαν σε φιλική συμφωνία σχετικά με την πώληση του ζυθοποιείου.

Το 1962 η οικογένεια Βενκχάιμ επέμδυσε στην ζυθοποιία Ottakringer Brauerei και ενίσχυσε τον χαρακτήρα της ιδιωτικής οικογενειακής ζυθοποιίας. Λίγα χρόνια μετά λήφθηκε μια ιστορική απόφαση: Η Ottakringer Brauerei θα αποχωρούσε από το καρτέλ ζύθου. Αυτό σήμαινε ότι υπήρχε λιγότερη εδαφική προστασία και πως οι εστιάτορες είχαν μεγαλύτερη ελευθερία να αναζητήσουν τους προμηθευτές ζύθου της αρεσκείας τους.

Αυτή τη στιγμή η ζυθοποιία Ottakringer Brauerei παραμένει ανεξάρτητη σε μια αγορά που μοιάζει με την δική μας. Το μεγαλύτερο ποσοστό ελέγχεται από τον γνωστό ολλανδικό κολοσσό. Παρόλα αυτά η ιστορική ζυθοποιία που εξειδικεύεται σε βυθοζύμωτες συνταγές παραμένει μια οικογενειακή επιχείρηση που απασχολεί περίπου 200 άτομα και έχει ετήσιο κύκλο εργασιών 81 εκατομμυρίων ευρώ. Κάθε χρόνο, περισσότερα από 540.000 εκατόλιτρα ζύθου εξέρχονται από τις δεξαμενές της ζυθοποιίας στο ιστορικό σημείο που όλα ξεκίνησαν το μακρινό 1837.

Αν κάποιος αγαπά τον ζύθο και βρεθεί στη Βιέννη, θα αδικήσει τον εαυτό του αν δεν επισκεφθεί αυτό το ιστορικό ζυθοποιείο.