Τα πάντα για το λιμοντσέλο, το πιο μυρωδάτο λικέρ της Ιταλίας

Δεν ξέρω πόσοι από εσάς που διαβάζετε είχατε μέχρι σήμερα την ευτυχία να βρεθείτε στη νότια Ιταλία, να απολαύσετε ένα παραδοσιακό, ελαφρύ, μεσογειακό γεύμα και να σας προσφέρουν στο τέλος ένα ποτό, τόσο μυρωδάτο, όσο κι ένας λεμονόκηπος το απομεσήμερο. Ένας λεμονόκηπος σαν κι εκείνον που τριγύριζε η Απολλωνία Βιτέλι όταν τη γνώρισε ο Βίτο Κορλεόνε του Νονού. Αν ναι, συγχαρητήρια. Αυτό είναι το λιμοντσέλο. Ένα ποτό με χαρακτηριστική υφή, συγκεκριμένη θερμοκρασία και μια τολύπη αιθέριων ελαίων βυθισμένη και στριμωγμένη μεταξύ αλκοόλης και ζάχαρης. Το λιμοντσέλο είναι μια έκρηξη φρεσκάδας σε μια ηλιόλουστη, καλοκαιρινή ημέρα, ένα δροσερό χάδι που διατρέχει όλο μας το κορμί, ένα καθησυχαστικό άγγιγμα με ένα «όλα καλά θα πάνε», που τόσο έχουμε ανάγκη μερικές φορές. Αν νομίζετε πως είμαι υπερβολικός, διαβάστε το κείμενο και ακολουθήστε τις προτάσεις μου.

Απαρχές, Οι (Πληθυντικός)

Τρεις διαφορετικούς Καμπανούς αν ρωτήσετε, θα λάβετε τέσσερις, ίσως και περισσότερες, διαφορετικές απαντήσεις σχετικά με την προέλευση του λιμοντσέλο και τον τόπο καταγωγής του. Σίγουρα το Κάπρι, το Σορρέντο και η Ακτή του Αμάλφι θα διεκδικήσουν την πατρότητα.

Μια κάποια Μαρία Αντόνια Φαράτσε, πανδοχέας στο Κάπρι, λέγεται πως πρωτοσέρβιρε μια δική της συνταγή λικέρ λεμονιού στους καλεσμένους της, στις αρχές του 20^ου αιώνα. Αρκετές δεκαετίες αργότερα, εν έτει 1988, κατοχυρώνεται το Limoncello di Capri από τον εγγονό της, Μάσιμο Κανάλε, ο οποίος ξεκίνησε και την εμπορική παραγωγή της συνταγής της γιαγιάς του. Το λιμοντσέλο, παρ’ όλα αυτά, φαίνεται και συνομολογείται πως αποτελεί πολιτισμικό τέκνο του κόλπου της Νεαπόλεως. Εκεί δηλαδή που φυτρώνουν και τα πιο μυρωδάτα, ιταλικά λεμόνια.

Ποια λεμόνια χρησιμοποιούνται;

Προφανώς, μπορείτε να φτιάξετε λικέρ λεμονιού με οποιοδήποτε λεμόνι. Για το σωστό λιμοντσέλο όμως, το γνήσιο, το ορθόδοξο, το μυρωδάτο, οφείλετε να είστε επιλεκτικοί. Το ιταλικό κράτος, που κατέχει από γαστρονομία, προστατεύει συγκεκριμένες ΠΓΕ (Προστατευόμενες Γεωγραφικές Ενδείξεις) λεμονιών, οι οποίες όχι απλώς χρησιμοποιούνται, αλλά αναζητούνται επί τούτου για τα λιμοντσέλο.

– Limone di Sorrento PGI (Καμπανία)
Οβάλ σε σχήμα λεμόνι, με έντονα αρωματική φλούδα, αποτελεί τη βάση για το επίσημο Liquore di Limone di Sorrento IGP.

– Limone Costa d’Amalfi PGI
Το περιβόητο sfusato amalfitano, ένα φρούτο με παχιά φλούδα και έντονα αιθέρια έλαια.

– Limone di Siracusa PGI (Σικελία)
Γνωστό και ως Femminello Siracusano, με χαρακτηριστικό, πιο ιδιαίτερο άρωμα και διαδοχικές συγκομιδές μέσα στη χρονιά.

Limone Interdonato di Messina PGI (Σικελία/Καλαβρία)
Σχετικά πρόσφατο υβρίδιο με θελκτικό και ιδιαίτερο αρωματικό προφίλ.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το ΠΓΕ Liquore di Limone di Sorrento, που αφορά το ίδιο το λικέρ. Οι προδιαγραφές του ΠΓΕ είναι αυστηρές. Λεμόνια αποκλειστικά από το Σορρέντο, τουλάχιστον 250 γρ. καρπού ανά λίτρο αλκοόλης, αλκοολικός βαθμός εμφιάλωσης τουλάχιστον 30% vol., ζάχαρη 200–350 γρ./λίτρο και κανένα άλλο πρόσθετο πέραν του ασκορβικού οξέος. Και σημειώστε, το χαρακτηριστικό θόλωμα του ποτού, ο «γαλακτώδης» χαρακτήρας του, όπως στο ούζο, θεωρείται πλεονέκτημα, όχι ελάττωμα.

Η παραγωγή του λιμοντσέλο

Η συνταγή των κλασικών λιμοντσέλο ήταν και παραμένει απλή. Φλούδες από αυτά τα υπέροχα, μυρωδάτα ιταλικά λεμόνια μουλιάζουν σε ουδέτερη αλκοόλη, μέχρι να την αρωματίσουν. Στη συνέχεια προστίθεται ζάχαρη, νερό, το μείγμα «ξεκουράζεται» σε ανοξείδωτες δεξαμενές για ένα διάστημα και εμφιαλώνεται. Φυσικά, μέχρι τα μέσα του 20^ου αιώνα, όλα γίνονταν απόλυτα χειρωνακτικά, μέσα σε μερικές εβδομάδες και σε πολύ πολύ μικρότερες ποσότητες, συνήθως σε γυάλινες νταμιτζάνες.

Το λιμοντσέλο θολώνει κι αυτό όπως το ούζο, όταν του προσθέσουμε νερό ή/και πάγο, πρωτίστως λόγω των αιθέριων ελαίων που περιέχονται σε αυτό και της πηκτίνης, της φυσικής ουσίας που περιέχουν τα λεμόνια. Μάλιστα το γαλάκτωμα, ή θόλωμα, θα το βρείτε στα πιο ποιοτικά, μικρής παραγωγής και μαστόρικα λιμοντσέλο, σε αντίθεση με τα πιο εμπορικά που μπορεί να μη γαλακτώσουν με την προσθήκη νερού. Αναλυτικά για το επονομαζόμενο ‘’Ouzo Effect’’ ή το «Φαινόμενο του Ούζου», θα βρείτε εδώ.

Πέρα όμως από το κλασικό λιμοντσέλο, υπάρχει και το Crema di Limoncello, ένα λικέρ λεμονιού στο οποίο προστίθεται γάλα ή κρέμα και βέβαια δημιουργεί πιο κρεμώδη υφή.

Μεταξύ των κορυφαίων brand για λιμοντσέλο θα συναντήσετε το Villa Massa από το Σορέντο, το εμβληματικό Luxardo από το Βένετο, το ρωμέικο Pallini με λεμόνια από την Ακτή Αμάλφι και τα δύο πιο «δυνατά» σε αλκοολικούς βαθμούς, το προαναφερθέν Limoncello di Capri και εκείνο της ποτοποιίας Meletti.

Στον ιταλικό Νότο το λιμοντσέλο σερβίρεται δροσερό από το ψυγείο ή παγωμένο από την κατάψυξη, σχεδόν αποκλειστικά ως χωνευτικό, μετά το γεύμα, αλλιώς και σε κοκτέιλ. Αν το χρησιμοποιήσετε σε κάποια ανάμειξή σας, θα σας αποζημιώσει με τον πλούτο των αιθέριων ελαίων του και στις ποιοτικές του εκδοχές με τη χαμηλή ζάχαρη και το υψηλότερο, για λικέρ, αλκοόλ.

Κι επειδή, κάθε φορά που πιάνω μια κατηγορία, με ταράζετε στα προσωπικά μηνύματα σχετκά με τα brand που προτείνω, αυτή τη φορά θα προτιμούσα να συνοψίσω μερικά από τα στοιχεία εκείνα που τόσο στις περισσότερες κατηγορίες λικέρ, αλλά και γενικά ποτών, όσο και ειδικότερα στο λιμοντσέλο, οφείλετε να τα προσέχετε, ώστε να αποφασίσετε εσείς οι ίδιοι για την ποιότητα.

Πάντα να αξιολογείτε και να εκτιμάτε τη διαφάνεια του παραγωγού. Η αναφορά στη φιάλη της προέλευσης τόσο του brand, όσο και της πρώτης ύλης (λεμόνια), ειδικά αν πρόκειται για ΠΓΕ λεμόνια, αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ για ένα ποιοτικό λιμοντσέλο. Αναζητήστε υψηλόβαθμα λικέρ, ειδικά εκείνα που αν τα δοκιμάσετε, θα δείτε ότι δεν είναι και τόσο γλυκά. Το άρωμα —στην αρχή είναι δύσκολο, το ομολογώ, και μπορεί να σας μπερδέψει— πρέπει να αντιλαμβάνεται όσο γίνεται πιο φυσικό και καθαρό.

Το ποιοτικό λιμοντσέλο αδικείται, τόσο από κάποια  πολύ εμπορικά brand που κατέκλυσαν κυρίως στα 90’s την παγκόσμια αγορά, όσο και από τον ίδιο τον εαυτό τους, αφού έχουν ταυτιστεί σχεδόν αποκλειστικά με τα χωνευτικά μετά το γεύμα. Ένα τέτοιο όμως προϊόν δε μπορεί να στηρίζει την ύπαρξή του αποκλειστικά σε έναν και μόνο τρόπο κατανάλωσης ή με μια συγκεκριμένη, παρωχημένη, εικόνα, όπως φερ’ ειπείν συνέβαινε με τη μαστίχα μέχρι πριν κάποια χρόνια ή με το σέρι. Το λιμοντσέλο είναι ένα εξαιρετικό προϊόν, με σπουδαία αίσθηση στο στόμα και άρωμα που ξυπνά αναμνήσεις και φέρνει στο νου εικόνες από τη Μεσόγειο. Προσωπικά, ένα από τα guilty pleasure μου.