Τρίτη ακριβότερη χώρα στην Ε.Ε. η Ελλάδα στις τιμές των αλκοολούχων ποτών

Η βαριά φορολογία φέρνει υψηλές τιμές, χαμηλό ανταγωνισμό και κινδύνους για δημόσια υγεία.

Η Ελλάδα βρίσκεται σταθερά στην κορυφή, όχι όμως για τους σωστούς λόγους. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat για το 2024, όπως αντλήθηκαν από τον ΣΕΑΟΠ, η χώρα μας είναι η τρίτη πιο ακριβή στην Ε.Ε. και έκτη συνολικά (μεταξύ 36 χωρών) στις λιανικές τιμές αλκοολούχων ποτών, με δείκτη τιμών 154, δηλαδή 54% πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Ας ξεκαθαρίσουμε όμως κάτι βασικό: δεν αναφερόμαστε στις τιμές των αλκοολούχων ποτών σε μπαρ ή εστιατόρια, οι οποίες αν και παρουσιάζουν διακυμάνσεις, γενικά βρίσκονται χαμηλά —προσωπική εκτίμηση/παρατήρηση— αλλά στις τιμές των φιαλών σε κάβες και σουπερμάρκετ. Δηλαδή, στο πόσο πληρώνει κανείς απλώς για να αγοράσει μια φιάλη κρασί, ούζο, τσίπουρο, ουίσκι για το σπίτι. Και φυσικά, η διαφορά είναι ουσιώδης.

Σύμφωνα με την Eurostat τα επίπεδα τιμών στα αλκοολούχα ποτά ήταν τρεισήμισι φορές υψηλότερα από ότι στην Ιρλανδία, την ακριβότερη χώρα το 2024 (με δείκτη 285), σε σύγκριση με την Ιταλία την πιο φθηνή (με δείκτη τιμών 83,9).

Ακριβότερη από τις 36 χώρες στα αλκοολούχα ποτά ήταν η Ισλανδία, με τιμές 185% πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ-27 (δείκτης τιμών 285,1), ακολουθεί η Νορβηγία με δείκτη τιμών 225,8 και η Φινλανδία με δείκτη τιμών 210,4 που είναι και η ακριβότερη εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τουρκία και Ιρλανδία έπονται των προαναφερθέντων, μέχρι να φθάσουμε στη χώρα μας.

Σαφέστατα, αυτό δεν αποτελεί νέο φαινόμενο. Σύμφωνα με την Eurostat, μέχρι και το 2008 βρισκόμασταν αρκετά κοντά με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, μόλις 4% υψηλότερα. Το ποσοστό αυτό εκτοξεύτηκε το 2011 (+40%), στο πλαίσιο φυσικά των μνημονιακών μεταρρυθμίσεων και έκτοτε δεν έπεσε ποτέ ξανά. Νομίζω άλλωστε πως κανείς δεν ασχολήθηκε με τα αλκοολούχα ποτά σοβαρά. Αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.

Πού οφείλεται το κόστος;

Η βασική αιτία δεν είναι άλλη από τη βαριά φορολογία. Ο Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης (ΕΦΚ) στην Ελλάδα είναι ο υψηλότερος στην Ε.Ε. σε σχέση με την αγοραστική δύναμη του Έλληνα, ενώ σε απόλυτα νούμερα βρισκόμαστε στην 5^η δυσμενέστερη θέση. Ο ΕΦΚ φθάνει να αντιστοιχεί στο ένα τρίτο της μέσης τελικής τιμής των αλκοολούχων ποτών. Μαζί με τον ΦΠΑ, οι φόροι φθάνουν να αποτελούν έως και το 57% της τιμής σε ορισμένα αποστάγματα όπως το ούζο. Ως εκ τούτου, υπάρχουν αλκοολούχα ποτά, για τα οποία οι καταναλωτές πληρώνουν περισσότερα σε φόρους, παρά σε αληθινή αξία. Αυτό εξηγεί γιατί οι τιμές αλκοολούχων ποτών στην Ελλάδα παραμένουν τόσο υψηλές σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες;

Υγεία: Μπορεί η υψηλή τιμή να λειτουργεί αποτρεπτικά για την υπερκατανάλωση, πλην όμως αν δε συνοδεύεται από μια ολοκληρωμένη στρατηγική πρόληψης και ενημέρωσης, δεν αποφέρει αποτελέσματα. Σε πολλές περιπτώσεις, το ακριβό αλκοόλ οδηγεί σε αναζήτηση φθηνών, παράνομων εναλλακτικών, ευνοεί τη λαθρεμπορία και τη νοθεία.

Οικονομία & τουρισμός: Η υψηλή φορολογία δημιουργεί ανταγωνιστικό μειονέκτημα έναντι άλλων τουριστικών προορισμών, ειδικά σε μια αγορά που στηρίζεται στη γαστρονομία και τον τουρισμό. Όταν η Ιταλία, η Ισπανία και η Κροατία προσφέρουν χαμηλότερες τιμές, η Ελλάδα φαίνεται ακριβή – και όχι πολυτελής. Και βέβαια όταν τα τελικά σημεία αγοράζουν ακριβότερα, αλλά (πιέζονται για να) πουλάνε φθηνότερα, η επιχειρηματικότητα δυσκολεύεται.

Παραγωγή & ανάπτυξη: Ταυτόχρονα με τα τελικά σημεία, πιέζονται και οι Έλληνες παραγωγοί, μικροί και μεγάλοι. Η υπερφορολόγηση φρενάρει την επένδυση, την καινοτομία και την εξωστρέφεια. Όπως έγραψα και πιο πάνω, το παραεμπόριο κερδίζει έδαφος, ενώ ο νόμιμος κλάδος ματώνει.

Χρειαζόμαστε ουσιαστική στρατηγική

Εν προκειμένω, το πρόβλημα είναι η έλλειψη ενιαίας στρατηγικής. Δεν υπάρχει —τουλάχιστον έτσι φαίνεται— συνεκτική πολιτική για το αλκοόλ στη χώρα. Μια στρατηγική με αυτό στο κέντρο και γύρω του ως πυλώνες τα παραπάνω. Αλλά και ένας ακόμη που θα το προσεγγίζει ως πολιτιστικό αγαθό.

Η πρόταση του ΣΕΑΟΠ για σταδιακή μείωση του ΕΦΚ προς τον ευρωπαϊκό μέσο όρο —κανείς δεν είπε να βρεθούμε στις θέσεις με τον χαμηλότερο ΕΦΚ— φαίνεται λογική και τεκμηριωμένη. Μάλιστα, σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ, η προσαρμογή αυτή μπορεί να είναι δημοσιονομικά ουδέτερη ή και θετική, περιορίζοντας το λαθρεμπόριο, δίνοντας ανάσα στις επιχειρήσεις και βελτιώνοντας τον ατναγωνισμό.

Βεβαίως, στηρίζεται και η ελληνική παραγωγή αλκοολούχων ποτών, ένας ακόμη κλάδος στον οποίο υστερούμε έναντι των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών, αφού η ρύθμισή του καθυστέρησε αρκετά και τα κίνητρα ακόμη δεν είναι αρκετά. Η χώρα διαθέτει εξαιρετικά αποστάγματα, από τσίπουρο και τσικουδιά, μέχρι τζιν, μερικά μάλιστα από πρίμιουμ αποσταγματοποιίες με εξαγωγική διάθεση και δυναμική.

Η πολιτεία οφείλει να στηρίξει αυτόν τον κλάδο με φορολογικά κίνητρα και αναπτυξιακά εργαλεία. Για να μην είμαστε απλώς μια χώρα με ακριβά ποτά, αλλά με ένα μεγάλο εύρος value for money επιλογών, στις οποίες θα αντικατοπτρίζεται η κουλτούρα, η παράδοση και τα μοναδικά μας πλεονεκτήματα ως προορισμός.