Σκοτώνει τελικά τα μπαρ το Instagram;

Έχουμε πάψει πια να αναρωτιόμαστε γιατί ασχολούμαστε περισσότερο με το κινητό μας στα μπαρ, αντί να μιλάμε μεταξύ μας, να χορεύουμε, να «διασκεδάζουμε». Το καινούριο αυτό-απολογητικό και ενοχικό ερώτημα, αυτό που ακόμη δεν έχουμε προλάβει να ξεστομίσουμε, να συζητήσουμε και να επεξεργαστούμε, είναι άλλο: γιατί πλέον πολλά καταστήματα εστίασης σχεδιάζονται με αποκλειστικό σκοπό να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των σόσιαλ μίντια, προτεραιοποιώντας το Instagram έναντι της φυσιολογικής διάδρασης, έναντι του καλεσμένου, του θαμώνα.

Σίγουρα έχετε επισκεφθεί τέτοια μπαρ. Ο σχεδιασμός και η διακόσμηση τους έχουν ως σκοπό το απόλυτο ζητούμενο της δεκαετίας· ‘’Instagrammable’’. Οτιδήποτε μπορεί να τραβήξει την προσοχή του χρήστη των σόσιαλ μίντια. Συνθήματα σε νέον λάμπες ή γραμμένα με κραγιόν σε καθρέφτες, photobooths στις τουαλέτες, ευχές σε σκαλοπάτια, πλακάκια στο δάπεδο που θυμίζουν ταινίες του Γουές Άντερσον και όλα αυτά μαζεμένα ακόμη και στο ίδιο μπαρ!  Γι’ αυτό και τόσοι πολλοί χώροι εστίασης πλέον δεν έχουν συγκεκριμένο κόνσεπτ. Γι’ αυτό και αρκετοί από αυτούς τους χώρους έχουν γίνει ένα μεγάλο τουρλουμπούκι από τόσο έντονα, μερικές φορές και κιτς στοιχεία.

Η μαγεία του τυχαίου, σκοτώθηκε ένα βράδυ από το Iphone μας

Δε θέλω να παρεξηγηθώ· δεν είμαι ούτε παρελθοντολάγνος, ούτε νοσταλγός άλλων εποχών. Ή μάλλον, δεν είναι εκεί το θέμα, ίσως και να είμαι. Δεν εξετάζω όμως αν πλέον τα μπαρ ξεχυλίζουν από ατμόσφαιρα, αν ακούει ο κόσμος μουσική, αν κουβεντιάζει μεταξύ του ή αν μπορεί να τζογάρει σε ένα ωραίο, τυχαίο γεγονός που θα του φτιάξει τη βραδιά. Υπογραμμίζω απλώς το ότι μια μεγάλη μερίδα μπαρ, εστιατορίων, καφέ, ακόμη και ξενοδοχείων, σχεδιάζονται με υπέρτατο γνώμονα τη φωτογένεια των μενού τους, των ποτών τους, της τουαλέτας τους, ακόμη και του ονόματός τους· όσο πιο ιντριγκαδόρικα, προβακατόρικα και φανταχτερά, τόσο το καλύτερο.

Ολοένα και περισσότερες συζητήσεις με άτομα του κλάδου ή αντίστοιχα άρθρα όπως αυτό, επιβεβαιώνουν τα προαναφερθέντα, ότι δηλαδή οι ιδιοκτήτες χώρων εστίασης επενδύουν ολοένα και περισσότερο στον σχεδιασμό του φωτισμού —θυμάστε, όταν πρωτοξεκίνησε η τάση, που τοποθετούσαν ειδικά φωτιστικά-κανονάκια, που «έδειχναν» στο σημείο του μπαρ που παρασκευαζόταν το κοκτέιλ;— , σε τοίχους με συγκεκριμένο θέμα και σε οτιδήποτε ‘’Instagrammable’’, έναντι, λόγου χάρη, της ακουστικής του χώρου, των εργονομικών καθισμάτων, μιας άνετης μπάρας, ακόμη και των ποιοτικών ποτών ή της ποιότητας του σέρβις. Στην check list αυτών των μπαρ πιο ψηλά βρίσκεται το πόσο εύκολα μπορεί ένα ποτό να τραβήξει οπτικά την προσοχή των καλεσμένων, ώστε να ποσταριστεί στα σόσιαλ μίντια, παρά η ίδια η γεύση του ποτού. Σας φαίνομαι υπερβολικός; Ξανασκεφτείτε το.

Κόσμος έρχεται. Όμως, πίνει; 

Πέρα από αυτό, το Instagram φαίνεται πως έχει αλλάξει ολωσδιόλου και την ίδια την έξοδο για διασκέδαση. Επαναλαμβάνω, αν προσπαθήσω να αφήσω πίσω μου το μπούμερ σύνθημα «είστε όλοι με τα κινητά σας», φαίνεται πως έχει επέλθει και μια ακόμη μεγάλη αλλαγή. Μια πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη στην Ταϊλάνδη, παρατήρησε ότι η αυξημένη έκθεση των σημείων HoReCa στα σόσιαλ μίντια αυξάνει μεν και την προσέλευση κόσμου σε αυτά, αλλά όχι τον χρόνο παραμονής του ή τα χρήματα που ξοδεύει. Με λίγα λόγια, οι πλατφόρμες δελεάζουν, αλλά δε σε κρατούν εκεί, πρέπει να συμβεί και κάτι ακόμη.

Αυτό το τελευταίο, για τον χρόνο παραμονής, για τη διάρκεια της εξόδου για διασκέδαση, αποτυπώνεται ακόμη πιο γλαφυρά και στο πολύ πρόσφατο, σχετικό αφιέρωμα του VOX, σύμφωνα με το οποίο, αφενός η πίστα χορού πέθανε, αφετέρου, ο κόσμος πλέον ενδιαφέρεται περισσότερο να απαθανατίσει και να «ανεβάσει» στα σόσιαλ τη νύχτα, παρά να τη ζήσει. Σιγά το νέο, θα προσθέσω εγώ! Πάει καιρός, άλλωστε, από την τελευταία φορά που κοίταξα γύρω μου σε ένα μπαρ και δεν είδα την πλειονότητα του κόσμου πάνω από μια οθόνη κινητού, είτε βρισκόμουν σε μπαρ, σε εστιατόριο ή σε κάποια συναυλία -σε κλαμπ έχω χρόνια να βρεθώ, είναι η αλήθεια.

Το μπαρ-κλώνος

Σημειώστε όμως και κάτι ακόμη στα προβλήματα που προκύπτουν από το Instagram: ο αλγόριθμός του και όσα τον ιντριγκάρουν γίνονται πλέον εύκολα αντιληπτά από τον οποιονδήποτε. Έτσι μπορεί να δείτε μπαρ από την Πόλη του Μεξικού, μέχρι τη Βαρκελώνη και την Αθήνα, να μοιράζονται τον ίδιο ροζ φωτισμό, τις ίδιες γραμματοσειρές, τους ίδιους ανανάδες, τα ίδια πλακάκια και μωσαικά. Όχι τυχαία. Το Instagram τα λατρεύει.

Κάποιος είχε κάποτε περιγράψει το ιδανικό μπαρ ως «έναν χώρο γεμάτο με συζητήσεις που περιμένουν να συμβούν». Όμως στα μπαρ του σήμερα, αν κάθε χώρος θυμίζει σκηνικό από κινηματογραφική ταινία, μοιραία εξαφανίζονται και οι όποιες αυθόρμητες συζητήσεις και περιοριζόμαστε σε κλισέ (κινηματογραφικές) ατάκες.

Τί γινόταν πριν το Instagram;

Γνωρίζω ότι κινδυνεύω να χαρακτηριστώ ως υποκριτής από πολλούς αναγνώστες αυτού του κειμένου. Στα κείμενά μου όμως συνήθως τελώ πρώτα ασθενής ψυχανάλυσης και έπειτα ψυχαναλυτής. Πολλά από αυτά που σχολιάζω τα έχω κάνει εγώ ο ίδιος, έχω βουτήξει το δάχτυλο στην καρδάρα με το μέλι και —να είστε σίγουροι— αυτό δε μου απαγορεύει ούτε να κάνω ανασκόπηση των όποιων λαθών, ούτε να υπογραμμίζω σημάδια των καιρών που ενδεχομένως να έχουν πάρει κι εμένα αμπάριζα.

Ή μήπως νομίζετε πως δεν έχω εγώ χαλάσει τις ηδονικές εκείνες πρώτες γουλιές ενός σωστά παγωμένου Martini, εκείνες που μουδιάζουν τα χείλη, προκειμένου να το φωτογραφίσω και να το ανεβάσω στα σόσιαλ; Ή σάμπως δεν έχω κρυώσει την κρέμα μιας κάποιας πεντανόστιμης Cacio e Pepe, ώσπου να πιάσω την τέλεια λήψη; Το μόνο που έχει καταφέρει να με κρατήσει μακριά από το κινητό μου μέχρι σήμερα είναι οι θεατρικές παραστάσεις και οι συναυλίες. Σε μπαρ, εστιατόρια και καφέ έχω θυσιάσει την ίδια την κοινωνική πράξη της κατανάλωσης του ποτού, της αληθινής διασκέδασης σε ένα μπαρ ή ένα εστιατόριο, προκειμένου να σκηνοθετήσω την ίδια αυτή έξοδό μου στα σόσιαλ μίντια.

Σαφώς, αν το σκεφτείτε, πρόκειται για μια πράξη που ξεπερνά κατά πολύ την απλή κατανάλωση ποτού. Γι’ αυτό και αντιστέκεται σθεναρά στα σημάδια των καιρών, στις πανδημίες και στον πληθωρισμό. Έχει να κάνει με τη μαγική εκείνη στιγμή που ο μπάρμαν θυμάται τι πίνεις, την άλλη που ένας άγνωστος μπορεί να γίνει σε μερικά λεπτά φίλος σου, τη μελωδία που σου θύμισε κάτι που είχες ζήσει πριν πολλά χρόνια ή μια γεύση που σου θύμισε κάτι ακόμη πιο πίσω, μια άρρητη, σχεδόν μαγική συναστρία ανθρώπων, τόπων και στιγμών. Στιγμών που αν διακόπτονται διαρκώς από την ανάγκη να ποσταριστούν, τότε η μαγεία αυτή χάνεται.

Πρέπει να δαιμονοποιούμε το Instagram;

Θα είμαι ξεκάθαρος: φυσικά και όχι. Το Instagram δεν καταστρέφει τα μπαρ. Η κακή διαχείριση, οι οικονομικές πιέσεις, η αλλαγή στις γενιές και εκείνη στις συμπεριφορές προ και μετά πανδημίας, όλα συνέβαλαν.

Αυτό που έκανε το Instagram και το TikTok ήταν να επιταχύνουν τη μετατόπιση από τη βιωματική εμπειρία στην προβολή της. Προτεραιοποίησε την αισθητική έναντι της αυθεντικότητας.

Όμως, για να μη γράφω μόνο τα αρνητικά, το Instagram βοήθησε και χιλιάδες μπαρ που ετοιμάζονταν να κλείσουν. Μπαρ χωρίς διαφημιστικό μπάτζετ που κατάφεραν να προβάλλουν τον χώρο τους, τα κοκτέιλ τους και τα φαγητά τους σε όλο τον κόσμο. Το Instagram δημοκρατικοποίησε τη δημοσιότητα. Οποιοσδήποτε μπορεί να γίνει viral, οποιοσδήποτε μπορεί να ακουστεί ή να τον δουν, οπουδήποτε κι αν μένει ή κι αν εργάζεται στην πλανήτη. Υπάρχει κανείς που να μην το θέλει αυτό; Το κόλπο λοιπόν και χωρίς να θέλω να ακουστώ σαν τον Bruce Lee (Be water, my friend), ίσως να έγκειται στο να καταφέρει κάποιος να κατακτήσει την πλατφόρμα, χωρίς να κατακτηθεί από αυτήν.

Ίσως αξίζει να αναρωτηθεί κάποιος ιδιοκτήτης μπαρ, «πως θα ήταν, άραγε, το μπαρ μου, χωρίς κινητά;» ή κάποιος που βγαίνει έξω για ποτό ίσως την επόμενη φορά που θα παραγγείλει κάτι, να το κάνει για τον ίδιο και όχι για τους ακολούθους του. Γιατί αν το Instagram σκοτώνει τα μπαρ, τότε αυτό συμβαίνει μόνο γιατί εμείς το αφήνουμε.