Beer Street Gin Lane: η τέχνη στην υπηρεσία της «κοινωνίας».

Ο Βρετανός William Hogarth (10 Νοεμβρίου 1697 – 26 Οκτωβρίου 1764) υπήρξε εικαστικός και κοινωνικός κριτής με έντονο το αίσθημα της σάτιρας. Χαρακτηρίστηκε πρωτοπόρος στη «διαδοχική τέχνη», η οποία εξελίχθηκε στο δυτικό κόσμο τα προδαρβινικά χρόνια, οι ρίζες της όμως κρατούν από την αρχαία Ελλάδα, αλλά και την ιερογλυφική αποτύπωση. Μια μορφή τέχνης που σκοπό έχει να προβάλλει και να απεικονίσει ιστορίες με αρχή, μέση και τέλος. Κατά κάποιο τρόπο, ας μας επιτραπεί ο χαρακτηρισμός, ένα κόμικ εποχής. Συνήθως οι αποτυπώσεις ενός έργου αυτής της μορφής, φορτώνουν το νου με πάρα πολλές πληροφορίες, δημιουργώντας πολλή και ποικιλόμορφη τροφή για σκέψη. Είναι έργα προσεγμένα στη λεπτομέρεια, με περισσή ενέργεια για τον παρατηρητή. Πιο γνωστά του έργα; Beer Street Gin Lane.

Τυπώθηκαν για πρώτη φορά το 1751 και πρόκειται ουσιαστικά για δύο έργα, δύο τυπωμένες εικόνες, σχεδιασμένες ώστε να παρουσιάζονται ή να αναρτώνται, η μία δίπλα στην άλλη. Ο Χόγκαρθ φρόντισε να κρατήσει πολύ χαμηλά την τιμή αγοράς έτσι ώστε να πουλήσει όσο το δυνατόν περισσότερα αντίτυπα κι αυτά να αναρτηθούν σε ταβέρνες και καταστήματα, και παράλληλα να αποφύγει τα «πειρατικά» αντίτυπα από τα οποία δεν θα είχε βεβαίως κέρδος.

Gin Act και Gin Craze στο Beer Street Gin Lane

Ο σκοπός αυτού του έργου ήταν να παρουσιάσει και να αφυπνίσει την κατώτερη τάξη σχετικά με το Gin Act, που επρόκειτο να συμβεί το ίδιο έτος (1751). «Η Πράξη του Τζιν» ήταν μια νομοθετική ρύθμιση του βρετανικού κοινοβουλίου η οποία θα απαγόρευε στα αποστακτήρια να πωλούν το τζιν τους σε μη αδειοδοτημένους εμπόρους, και θα καθιστούσε παράλληλα οικονομικά απλησίαστη την αδειοδότηση καταστημάτων λιανικής πώλησης.

Το κράτος θεωρούσε ότι ήταν ένας έξυπνος τρόπος για να τονώσει τις εξαγωγές, έτσι ώστε να συνεχίσει να εισπράττει φόρους απ’ έξω, και παράλληλα να καταπολεμήσει την ραγδαία αύξηση της εγκληματικότητας στην Βρετανία εξαιτείας του αλκοολισμού και της υπερκατανάλωσης αποσταγμάτων αγνώστου προελεύσεως και ποιότητας (Gin Craze). Από την άλλη, ωθούσε την εγχώρια αγορά στη διακίνηση μπίρας και τσαγιού.

The Painter and his Pug 1745 William Hogarth

Έτσι ο Χόγκαρθ έκανε αυτήν την αντιπαραβολή στο έργο του, στις δύο αυτές τυπωμένες εικόνες, προκειμένου να εξηγήσει τα οφέλη της κατανάλωσης μπίρας, δίνοντας ως στοιχεία την υγεία, την ανάπτυξη, την εγκαρδιότητα και την ευημερούσα εμπορία, σε αντίθεση με την κατανάλωση του τζιν, που θεωρητικά «συνέδραμε» στην παιδοκτονία, την παρακμή, τον υποσιτισμό, την τρέλα και την αυτοκτονία! [σ.σ. Λέγεται μάλιστα, πως παρακινήθηκε από τον φίλο του, συγγραφέα και φανατικό πολέμιο του ποτού, Χένρι Φίλντινγκ (Henry Fielding), ώστε να συνδράμει κι αυτός στην εκστρατεία εναντία στην κατανάλωση του.]

Το Beer Street Gin Lane στο μικροσκόπιο!

Αν παρατηρήσουμε ακόμα πιο προσεκτικά τις δυο εικόνες του Beer Street Gin Lane μπορούμε να βγάλουμε ακόμα περισσότερα συμπεράσματα.

Στο Beer Street για παράδειγμα, βλέπουμε έντονο το στοιχείο του φλερτ χωρίς να υπάρχει ασέλγεια, την ανάπτυξη των τεχνών, την χαρά στα πρόσωπα των ανθρώπων, ακόμα και τον εορτασμό των γενεθλίων του βασιλιά Γεωργίου του 2^ου από την σημαία που είναι υψωμένη στον ναό του «Αγίου Μαρτίνου των αγρών».

Αντίθετα στο Gin Lane παρατηρούμε έναν ενεχυροδανειστή ο οποίος πατά πάνω στην ανάγκη των μέθυσων για αλκοόλ, τον θάνατο να είναι διασκορπισμένος παντού –η μητέρα που πετά το παιδί της στο κενό, ο άνθρωπος που είναι κρεμασμένος στο μπαλκόνι του σπιτιού του, ένα φέρετρο που υποδεικνύει ένα γραφείο τελετών της εποχής, και άλλα πολλά στοιχεία κατάντιας και κοινωνικής αποδόμησης.

Αξίζει να σημειωθεί πως το συγκεκριμένο έργο κυκλοφόρησε παράλληλα με ακόμα ένα που είχε τίτλο «Τα τέσσερα στάδια της αγριότητας» όπου ο Χόγκαρθ δείχνει την εξελικτική πορεία ενός «απλά» κακού ανθρώπου σε στυγνό εγκληματία, έως το θάνατό του σε δημόσια θέα. Έργο που αποτυπώνει εξίσου την κατάσταση της εποχής και δείχνει μια ακόμα πτυχή του κεφαλαίου Ύβρις – Βαρβαρότητα – Εξαθλίωση.