Κοινωνική ψυχολογία στα μπαρ. Παρατηρώντας τον κόσμο ενώ πίνει.

Πολλοί ορισμοί έχουν έρθει στο προσκήνιο, σχετικά με το τι είναι τελικά η κοινωνική ψυχολογία και πως επηρεάζει αυτή ένα άτομο ή ένα σύνολο ανθρώπων. Πως μπορεί να κατευθύνει επιλογές και τάσεις, πως δημιουργεί μόδες και πως ορισμένες φορές μπορεί να φτάσει να υποκαταστήσει ή ακόμα και να διαγράψει την ίδια την παράδοση.

Γενική θεώρηση γύρω από την κοινωνική ψυχολογία

Ας ρίξουμε μια ματία όμως στο τι είναι η κοινωνική ψυχολογία, με βάση τα λεγόμενα διάσημων κοινωνιολόγων, φιλοσόφων και επιστημόνων. «Κοινωνική ψυχολογία είναι η μελέτη της κοινωνικής συμπεριφοράς και της κοινωνικής συνείδησης του ατόμου.» είχε πει το 1924 ο Floyd H. Allport, ενώ από τη μεριά της η Marie Jahoda το 1996 είχε πει πως «…γενικότερα διατυπωμένο, το κεντρικό καθήκον της κοινωνικής ψυχολογίας αποτελεί η συστηματική μελέτη της σχέσης μεταξύ ατομικών και συλλογικών φαινομένων». Έχουμε να κάνουμε με έναν ορισμό μπιχεϊβιοριστικό και έναν δεύτερο φαινομενολογικό, χωρίς να αναφέρεται πουθενά καθαρά η λέξη κοινωνία.

Το 1997 όμως, οι Howard και Hollander γράφουν ότι «Η κοινωνική συμπεριφορά συνεπάγεται πάντα μια αμοιβαία σχέση μεταξύ ατόμων και των περιβαλλόντων τους. Για να κατανοήσουμε όμως την ατομική συμπεριφορά πρέπει να εξετάσουμε τα άτομα στα κοινωνικά πλαίσια τα οποία ζουν». Θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε πως, το κοινωνικό πλαίσιο, πλαισιώνει, ενώ το κοινωνικό περιβάλλον, περιβάλλει, έχοντας μια πιο υλική υπόσταση. Γλώσσα, θρησκεία, ιδεολογία κ.τ.λ. δε μας περιβάλλουν, αλλά μας χαρακτηρίζουν. Αλλά, αρκετά με τους ορισμούς, ξέρω… κουράζουν.

Κοινωνική ψυχολογία στην πράξη

Η φύση της δουλειάς μου με έκανε να παρατηρώ όλα αυτά τα χρόνια τους τρόπους που οι άνθρωποι επιλέγουν να διασκεδάσουν. Δηλαδή, να περνούν τις ελεύθερες ώρες τους επιλέγοντας κάποιο μπαρ, εστιατόριο, κέντρο, σινεμά, θέατρο, ή καφέ. Εύκολα λοιπόν μπορώ να διατυπώσω μια γνώμη βλέποντας κάποιον και συζητώντας για λίγο μαζί του, για το κατά πόσο συχνά βγαίνει, ή και τον τρόπο με τον οποίο επιλέγει το μέρος που θα πάει.

Και, συνήθως, χωρίς να με απασχολεί η τελική επιλογή του τρόπου διασκέδασης, έρχονται στο μυαλό μου πειράματα, όπως εκείνο με τους τέσσερις πιθήκους, που δίνει σαν αποτέλεσμα ότι μια ατομική επιλογή μπορεί να επηρεαστεί από ένα κοινωνικό περιβάλλον, ακόμα και χωρίς το ίδιο το περιβάλλον να γνωρίζει το πραγματικό αίτιο που ουσιαστικά να επηρεάζει την επιλογή αυτή.

Μα, θα μου πείτε τώρα, βγαίνουμε να διασκεδάσουμε κι εσύ μας λες πως είμαστε έρμαια, χωρίς επιλογές, και χωρίς να γνωρίζουμε τι πραγματικά αναζητάμε από την διασκέδαση μας; Η απάντηση μου είναι «Κάπως έτσι». Ο ρόλος και ο λόγος ύπαρξης ενός μπαρ είναι να παράγει και να προσφέρει πολιτισμό, μέσω του πρώτου δείγματος πολιτισμού στην ανθρωπότητα, του αλκοόλ.

Η επιθυμία του καθενός είναι που διαχωρίζει τον τρόπο με τον οποίο το άτομο μπορεί να αφομοιώσει ή να εκλάβει, κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα από το περιβάλλον στο οποίο εισέρχεται. Έτσι μπορείς τελικά να πεις, πήγα στο τάδε μέρος και μου άρεσε, ή δε μου άρεσε, γι αυτούς και αυτούς τους λόγους. Περίπου έτσι, απλοϊκά μιλώντας. Αλλά, εδώ είναι όλο το ζουμί!

Spencer Tracy, Ernest and Mary Hemingway, and others at La Florida, Havana, Cuba, circa 1955. Photograph in the Ernest Hemingway Photograph Collection, John Fitzgerald Kennedy Presidential Library and Museum, Boston.

Τα αποτελέσματα της κοινωνικής ψυχολογίας

Σας άρεσε πραγματικά, κάτι το οποίο έχει λόγο ύπαρξης και είναι αναπόσπαστο κομμάτι του τρόπου ζωής σας, του περιβάλλοντός σας, ή σας άρεσε επειδή ενταχτήκατε σε ένα κοινωνικό πλαίσιο το οποίο έχει ως προϋπόθεση τον ατομικό σας περιορισμό βάσει μιας γενικότερης συμπεριφοράς;

Και τα δυο μαζί δεν πάνε. Εδώ βρίσκεται η πραγματική μου ένσταση. Δεν έχω σκοπό να κριτικάρω τις επιλογές του καθενός. Απλά θα προτιμούσα να προσπαθούσαμε όλοι λίγο παραπάνω έτσι ώστε να ανακαλύψουμε τι πραγματικά μας αρέσει και να το στηρίξουμε με ένα γενικό τρόπο ζωής, ή έστω να σηκώσουμε τα μανίκια και να παλέψουμε για τον εαυτό μας. Δε θα σταματήσουμε ποτέ να επηρεαζόμαστε από τον περίγυρό μας και να υποχωρούμε, αλλά αν πραγματικά γνωρίζουμε ποιοι είμαστε, σίγουρα θα βρούμε κι άλλους που μας μοιάζουν. Έτσι στο τέλος της μέρας θα έχουμε ένα πλατύ χαμόγελο κι οι λίγες ώρες που δαπανήσαμε έξω με φίλους θα έχουν πραγματικό νόημα.

ΥΓ. Έχει παρατηρήσει κανείς πως στα μπαρ με πολύ δυνατή μουσική όλοι προσπαθούν να μιλήσουν αντί να χορέψουν, ενώ σε εκείνα με πιο χαμηλή και λιγότερο χορευτική δεν μιλάει κανείς με κανέναν;